W obecnym stanie prawnym żaden przepis prawa nie daje podstawy do przyznania członkom rodziny poszkodowanego, który doznał poważnego uszczerbku na zdrowiu, zadośćuczynienia za naruszenie ich więzi
rodzinnej w sytuacji, gdy poszkodowany przeżył. POSTANOWIENIE SN Z 21.4.2017 R., I CSK 472/16.
Komentowane orzeczenie ma za przedmiot roszczenie o zadośćuczynienie, rentę oraz odszkodowanie za nieprawidłowe przeprowadzenie porodu, na skutek którego małoletnia powódka doznała nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, skutkujących permanentnym kalectwem bez rokowań poprawy, zaś jej rodzice doznali naruszenia ich dobra osobistego – utracili więź rodzinną z dzieckiem.
Po przeprowadzeniu postępowania w sądach I i II instancji, na rzecz małoletniej powódki została zasądzona od pozwanego Szpitala Powiatowego kwota 1 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę,
odszkodowanie oraz renta. Na rzecz matki została zasądzona kwota 300 000 zł, a na rzecz ojca 200 000 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę polegającą na pozbawieniu realnej możliwości kształtowania prawidłowych relacji rodzinnych z dzieckiem.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej wniesionej przez pozwanego, który zaskarżył wyrok w części zasądzającej na rzecz małoletniej powódki dalszą kwotę z tytułu zadośćuczynienia, tj. w
zakresie kwoty 800 000 zł i w części dotyczącej roszczenia rodziców o zadośćuczynienie za naruszenie ich dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów SN następujące zagadnienie prawne: „Czy roszczenie o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 KC przysługuje osobom bliskim poszkodowanego także wtedy, gdy na skutek czynu niedozwolonego poszkodowany doznał poważnego uszczerbku na zdrowiu?”.
Rozstrzygając powyższe zagadnienie prawne, SN w pierwszej kolejności odniósł się do ugruntowanej linii orzeczniczej, wskazującej, że śmierć osoby w wyniku czynu niedozwolonego może stanowić naruszenie dobra osobistego członków jej rodziny w postaci więzi rodzinnej. Skoro istnieje dobro osobiste w postaci więzi rodzinnej, to osoba, która doznała naruszenia takiego dobra jest bezpośrednio poszkodowana i może dochodzić zadośćuczynienia z tego tytułu na podstawie art. 24 KC.
W dalszej kolejności SN zwrócił uwagę na dodany w 2008 r. art. 446 § 4 KC, który wskazuje, iż sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. W przedmiotowej sprawie nie mamy zaś do czynienia ze śmiercią osoby najbliższej, stąd nasuwa się pytanie, czy w przypadku ciężkiego uszczerbku na
zdrowiu można takiego zadośćuczynienia żądać na podstawie art. 448 KC.
Aby udzielić odpowiedzi na powyższe pytanie, SN wskazał, że niezbędne jest ustalenie treści naruszonego dobra osobistego, jakim w przedmiotowej sprawie są więzi rodzinne. Z przepisu art. 446 § 4 KC wynika, że więzi rodzinne, jako dobro osobiste, są chronione wyłącznie w przypadku śmierci członka rodziny. Tym samym, brzmienie powyższego przepisu wyłącza możliwość dochodzenia
zadośćuczynienia w przypadku, gdy członek rodziny żyje, gdyż więź rodzinna nie została przerwana.
Sąd Najwyższy wskazał, że w przypadku ciężkiego uszczerbku na zdrowiu członka rodziny, nie można mówić, że więź rodzinna została utracona. Trwa ona nadal, jednakże w zmienionej postaci,
ponieważ oczekiwania członków rodziny muszą zostać dostosowane do stanu zdrowia poszkodowanego. Fakt, że oczekiwania te są inne niż w stosunku do dziecka zdrowego, nie może zaś podlegać rekompensacie. Sąd Najwyższy powołał się również na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nakładające na rodziców względem dziecka obowiązki niesienia pomocy oraz wspierania. Negatywne uczucia czy wyobrażenia rodziców względem sytuacji rodzinnej oraz kontaktów z dzieckiem nie zmieniają więzi rodzinnej z punktu widzenia prawnego.
W konsekwencji powyższego, SN uznał, że nie istnieje podstawa prawna do dochodzenia zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra w postaci więzi rodzinnej w sytuacji kiedy poszkodowany żyje.
KOMENTARZ
Sąd Najwyższy przedmiotowym orzeczeniem dał wyraz zasadzie legalizmu i ścisłego trzymania się litery prawa. Wskazał, że żaden przepis prawa nie daje podstawy do przyznania członkom rodziny poszkodowanego, który doznał poważnego uszczerbku na zdrowiu, zadośćuczynienia za naruszenie ich więzi rodzinnej, gdy poszkodowany przeżył. Sąd Najwyższy zauważył, że choć życie członków rodziny takiego poszkodowanego niewątpliwie ulega pogorszeniu, to jednak ich więź z poszkodowanym zostaje zachowana. Członkowie rodziny poszkodowanego nie tracą tym samym dobra osobistego jakim jest więź rodzinna, staje się ona jedynie więzią innego rodzaju, wyrażana jest w inny sposób. Sąd Najwyższy podkreślił, że nie można jednak twierdzić, że jest to więź gorsza. Jej odmienność polega na konieczności dostosowania oczekiwań do stanu zdrowia poszkodowanego. Jednakże to, że są to oczekiwania inne niż były w odniesieniu, jak w omawianym orzeczeniu, do dziecka zdrowego, w aktualnym stanie prawnym nie podlega rekompensacie. Powyższe de lege ferenda wymagałoby interwencji ustawodawcy.
Anna Ciepla
legalis.pl
