Uraz typu smagnięcia biczem, znany również jako uraz typu „whiplash” to rodzaj urazu szyi spowodowany gwałtownym, szybkim ruchem głowy do przodu, do tyłu lub na boki. W zależności od tego, jak poważny był wypadek, może dojść do różnego stopnia uszkodzenia — od lekkich naciągnięć po poważniejsze urazy, takie jak naderwanie więzadeł, urazy dysków międzykręgowych czy nawet złamanie kręgów.
Co to jest uraz typu „smagnięcia biczem”?
Uraz typu „smagnięcia biczem” to stan, który występuje, gdy nagła siła, na przykład w wyniku wypadku komunikacyjnego, szczególnie podczas zderzeń czołowych lub tylnych, powoduje gwałtowny ruch głowy i w konsekwencji przeciążenie i rozciąganie mięśni i więzadeł szyi poza ich normalny zakres ruchu.
Co więcej, mocne, nagłe ruchy mogą spowodować uderzenie mózgu o wnętrze czaszki, powodując obrażenia mózgu. Szyja funkcjonuje niejako jak amortyzator dla głowy, aby zminimalizować wpływ nagłych ruchów na mózg.
Im szybsza prędkość ruchu, tym większa siła działająca na szyję. Dlatego też urazy kręgosłupa szyjnego mogą mieć różny stopień nasilenia. W najgorszym przypadku dojść może do złamania kości (w tym zęba obrotnika, co wymaga natychmiastowej pomocy medycznej), stwarzając ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego i sieci połączonych z nim nerwów.
Objawy urazu typu „smagnięcia biczem”
Nasilenie i charakter objawów urazu typu smagnięcia biczem są bezpośrednio związane z siłą i rodzajem urazu, w tym z zakresem, w jakim szyja została nadmiernie rozciągnięta lub poddana kompresji. Ogólna zasada mówi, że im większa siła rozciągania lub kompresji, tym poważniejsze urazy.
Czas pojawienia się objawów jest kluczowym elementem w diagnozie urazu typu smagnięcia biczem. Niektóre objawy mogą pojawić się od razu po zdarzeniu, podczas gdy inne mogą wymagać co najmniej 12 godzin, aby się ujawnić. W niektórych przypadkach objawy mogą się pojawić dopiero po kilku dniach.
Biorąc pod uwagę zróżnicowany wpływ urazu kręgosłupa szyjnego, specjaliści wprowadzili system klasyfikacji, który ma na celu ocenę ciężkości urazu typu smagnięcia biczem. 4-stopniowy system, znany jako Quebec Classification of Whiplash-Associated Disorders (1), zapewnia dokładny podział na kategorie, pozwalając na szczegółową analizę każdego przypadku.
Stopień 0
Na tym poziomie osoba nie odczuwa bólu ani nie wykazuje żadnych oznak, ani objawów urazu.
Stopień 1
Ten poziom urazu typu smagnięcia biczem jest pierwszym, w którym osoba odczuwa ból. Pojawiają się także takie objawy, jak:
- Sztywność podczas poruszania się.
- Tkliwość na dotyk w okolicy urazu.
Stopień 2
Głównymi objawami stopnia 2 jest ból i objawy ze stopnia 1. Do tego dochodzą:
- Ból promieniujący do pobliskich obszarów, takich jak głowa, twarz, ramiona i plecy.
- Skurcze mięśni utrudniające poruszanie lub obracanie głową i szyją.
- Fizyczne oznaki urazu, w tym zasinienie, obrzęk i wrażliwość na dotyk w okolicy urazu.
Stopień 3
Ten stopień charakteryzują objawy neurologiczne. Dzieje się tak, ponieważ obrzęk lub stan zapalny zakłóca przewodzenie impulsów nerwowych przebiegających przez uszkodzony obszar w drodze do lub z mózgu. Do objawów stopnia 3 zaliczamy:
- Drętwienie (w tym utrata zdolności odczuwania gorąca, zimna lub bólu) szyi, górnej części pleców, barków lub ramion.
- Uczucie mrowienia, pieczenia lub „szpilek” (parestezja) w szyi, górnej części pleców, barkach lub ramionach.
- Osłabienie mięśni.
- Bóle głowy.
- Nudności.
- Zawroty głowy.
- Zaburzenia widzenia.
- Chrypka lub utrata głosu (dysfonia) i problemy z przełykaniem (dysfagia).
Stopień 4
Jest to najwyższy poziom zaburzeń związanych z urazem typu smagnięcia biczem. Zwykle obejmują one wszystkie powyższe objawy, zwłaszcza neurologiczne, ale objawy te są bardziej nasilone. Ponadto występować może złamanie lub przemieszczenie kręgu.
Jakie testy należy wykonać przy podejrzeniu urazu typu smagnięcia biczem?
Badania obrazowe takie jak prześwietlenie (RTG), rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (TK) mogą pomóc lekarzowi wykluczyć inne schorzenia, sprawdzić, czy nie doszło do złamania kręgów i zdiagnozować uraz typu smagnięcia biczem.
Tego typu badania należy wykonać u każdego pacjenta po wypadku komunikacyjnym, który zgłasza ból głowy, szyi i inne wymienione powyżej objawy.
Kroki, jakie należy podjąć po wypadku
Niezależnie od tego, czy uczestniczyłeś w małej kolizji, czy poważniejszym wypadku – jeżeli na miejscu jest lekarz, to rutynowe badanie będzie bardzo wskazane, nawet jeżeli nie odczuwasz żadnych objawów.
W przypadku urazu stopnia 1 objawy mogą ustąpić samoistnie. Natomiast gdy objawy utrzymują się, nasilają lub pojawiają się nowe objawy, to należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Warto również poddać się leczeniu jak najwcześniej, ponieważ wielu pacjentów zwleka z podjęciem jakichkolwiek działań, co często prowadzi do przewlekłego bólu i nieodwracalnych zmian, a samo leczenie po tak długim czasie od urazu może nie dać satysfakcjonujących efektów.
Fizjoterapia jako sposób leczenia objawów urazu typu smagnięcia biczem
W przypadku leczenia urazu typu „smagnięcie biczem” zaleca się podejście, które promuje stopniowy powrót do normalnej aktywności i regularne ćwiczenia. Takie zalecenia wynikają z obecnych wytycznych medycznych. Badania wykazały, że istnieje wiele rodzajów ćwiczeń, które mogą być stosowane w terapii, w tym ćwiczenia na zwiększenie zakresu ruchu, specjalne ćwiczenia McKenziego, ćwiczenia na poprawę postawy, a także ćwiczenia wzmacniające i poprawiające kontrolę ruchu.
Niemniej jednak rezultaty leczenia poprzez ćwiczenia są często ograniczone. Dowody z badań naukowych dotyczących skuteczności ćwiczeń w przypadku początkowych etapów urazu są raczej skromne. Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że jakiś konkretny typ ćwiczeń jest wyraźnie lepszy niż inne ćwiczenia lub bardziej skuteczny niż zwykła aktywność fizyczna i zachęcanie do pozostania aktywnym.
Zachowanie aktywności i regularne ćwiczenia okazują się jednak lepsze niż unikanie ruchu i stosowanie kołnierzy ortopedycznych. Istnieją silne dowody na to, że unieruchomienie (np. za pomocą kołnierzy czy poprzez długotrwały odpoczynek) nie przynosi oczekiwanych efektów w leczeniu wczesnych etapów tego typu urazów.
Literatura:
– Pastakia K, Kumar S. Acute whiplash associated disorders (WAD). Open Access Emerg Med. 2011 Apr 27;3:29-32. doi: 10.2147/OAEM.S17853. PMID: 27147849; PMCID: PMC4753964.
– Sterling M. Physiotherapy management of whiplash-associated disorders (WAD). J Physiother. 2014 Mar;60(1):5-12. doi: 10.1016/j.jphys.2013.12.004. Epub 2014 Apr 24. PMID: 24856935.
onet.pl
